’Pushti’ means: grace. An overwhelming grace of Krishna through which Pushti-beings receive sentiment of devotion and subsequently become capable to perform devotion of Shri Krishna without keeping any worldly temptations or desire. Only through the path of devotion one can obtain the Supreme Brahma Shri Krishna; not through the paths of action, knowledge or Upasana. So, from the viewpoint of fruit, “the devotional path of Pushti’’ is the best of all paths.
Monday, May 21, 2012
Thursday, May 10, 2012
Holashtak Aarambh – Start of Holashtak – Faagan Shukla 8
Lalita lavanga latapari silana, komala malaya samire
Asht means octave (Eight). What the West calls an octave is called "Ashtak" in devnagari language.
Today
heavy play of Holi takes place with Shreeji. According to our own
margiya pranali (routine), today the play is done with the bhav of
Shree Swaminiji.
The intimate Sakhi (women friend in divine
sports) of shree Swaminiji i.e. women friend named ‘Hori’, with the
orders of Shree Swaminiji, incites or invokes the pure holy desires
(Kaam) to play holi with Shree Prabhu. This sakhi incites the ‘Kaam’
inside the heart of bhaktas (devotees) and makes devotees excited and
thus emerges the aesthetic pleasure (Ras) inside bhaktas heart. The
Yugal swaroop (both Shree Prabhu and Shree Swaminiji) does the
transcendental (Alaukik Lilas) plays during day and night and thus it
is known as ‘Holashtak’. Shree Prabhu bestows the Ras through the
Astang i.e. eight branched body and Ashta Sakhi i.e. Eight main women
friends of Shree Prabhu. Today Shree Prabhu is offered various new
types of samagris.
The Special unique routine during Vasant, Faag,Dhammar and Hori in Pushtimarg
- To Shreenathji at Nathwara, Holi play (Khel) is done only with four powders i.e Chova (dark in color), Gulal (red in color), Abir (white in color) and Chandan (Yellow in color).
- First Chandan, then Gulal, abir and Chova are applied and sprinkled on Shreenathji during the khel in sequence.
- Chandan is sprinkled first with the bhava of Shree Swaminiji’s glory then Chandravaliji’s and Lalitaji’s Red color of Love towards Shree Prabhu is sprinkled and at last chova(dark) is sprinkled with the bhav of Shree Yamunaji.
- Before the khel, the Charans (Lotus like feet) of Shree Prabhu, Jhariji (water pot), Banta, Gaadi (cushions) and takiya (pillow) are covered with a cloth. This is because Khel (play of holi) is not possible without equality i.e. the difference between Parbrahm and Bhakta has to be removed during the keel so that bhakta can play holi with Shreeji with complete Madhurya Ras. Now, Das bhav comes if bhakta does the darshan of Charans of Shreeji thus, charans are covered.
- The kirtan ‘Vraj Yuvati Satsange Haririh’ is sung from Vasant Panchami upto Kunj Ekadashi when Dol kirtans are started.
- Only during the Rajbhog Aarti, the flowers are sprinkled, because this Ras lela is viewed by several dev ganas and to celebrate they sprinkles flowers on Shree Prabhu to express their devotion.
- The color syringe i.e. Pichkaari and Potli of colors does not come during the first 10 days of vasant.
- Kirtankaar does the Kirtans standing because how can the sevak of Shree Prabhu can sit when Swami and Swaminiji does not sit during the khel.
- After sprinkling the colors, the colors are not removed and cleaned from the floor since this is not with the bhav of Nandalay but with the bhav of Vraj Angan.
|| Bal Bodh ||
|| Bal Bodh ||
 |
| || BalBodh || |
1. Righteousness (Dharma)
2. Wealth (Artha)
3. A Desire for Ultimate Happiness ( Kama)
4. Exaltation and sublimation of soul (Moksha)
Here Shri Vallabhacharyaji proposed only to consider Moksha Purushartha, as that is the real goal of the aspirants of spiritual life. Those who are interested in seeking Dharma, Artha, and Kama should understand their nature and ways from Smruti works by Brihaspati, Chanakya and Vatsyayana respectively. Before getting clear understanding about the Pushti Marg, Shri Vallabhacharyaji wanted to describe all other Marga in the society so that the devotee could have clear idea about the strengths and weaknesses of each Marga before entering in to the path of grace – Pushti Marga.
Now, let we recite all the Shloka of Bal Bodh with its meaning.
Natva Harim Sadaanandam, Sarva Siddhant Sangraham I
Balprabodh Naarthaya, Vadami Suvi Nishchitam II
Bowing down to the ever-joyful Hari (the Lord and Savior Sri Krishna), I invite here the essence of all doctrines, after having settled them well in may mind for the guidance of children.
Here Shri Mahaprabhuji (Shri Vallabh) addresses all the juniors in the pathway of spiritual life. He addresses all the principles in brief type of form. He also describes the form of God with all happiness and capability of God to take away all the worries of a person.
Dharmarth Kama Mokshakhya-Schatva Rortha Manishinaam I
Jiveshvar Vicharen, Dvidha Te Hee Vicharitah II
Dharma(Righteousness), Artha (Economic well-being), Kama (Happiness) and Moksha (Salvation), these for goals of life have been conceived and set up both by men and God, in two different ways.
There are four purposes of life of every intellectual individual that are righteousness (Dharma), wealth (Artha), a desire for ultimate happiness (Karma), and exaltation of soul (Moksha.) These four purposes of life can be attained by an individual and also by God.
Alloukikastu Vedoktaha, Sadhya Saadham Sayuntaha I
Loukika Rishibhihi Prokta, Stathai Veshwar Shikshayaa II
Of these two sets of goals, that which is divine has been declared with the mention of the goal as well as the means to be followed by the Vedas. The other i. e. the human has been declared buy the Rishis taught by God.
The God has described divine purpose of life in Vedas. It also describes how to attain those purposes by using ceremonial performance of Sacrifice (yagna) and to use purified butter (ghee) in these ceremonies. By God’s grace, Rishimunis have described how to attain those four purposes of life by individuals. It is described in Smruti volume.
Lauki Kanstu Prava Kshayami, Vedaa Daadhya Yatah Sthitaha I
Dharma Shastrani Nitishch, Kama Shastani Cha Kramat II
Tri Varga Sadhaka Niti, Na Tanniranaya Uchyate I
All the divine purposes are based on Vedas. Therefore, here Shri Vallabh describes very well the purpose of life out of those first three Dharma, Artha and Kama are achieved respectively by Dharma Shastra, Artha Shashtra and Kama Shashtra. So Shri Vallabh does not waste time by explaining those purposes.
Mokshe Chatvari Shastrani, Laukike Parataha Svataha II
Dvidha Dve Dven Svata Statra, Sankhya Yogan Prakirti Tau I
Tyagaa Tyaga Vibhagen, Sankhye Tyagaha Prakirtitaha II
Exaltation of soul thought by an individual is described in four shastras. In that description exaltation is of two types 1. Exaltation by Others 2. Exaltation by Yourself. Each exaltation is explained by two Shastras. Self renunciation is achieved by two things, with sacrifice and without sacrifice which very well explained in Sankhya and Yoga Shastras. In Sankhya Shastra, it is explained about self renunciation.
Ahanta Mamta Nashe, Sarvatha Nirhan Krutau,
Svarup Shtho Yada Jivaha, Krutharthaha Sa Nig Dhya Te.
With the knowledge of Sankhya Shastra, soul becomes free of I-ness, self pride and egoism. When this state of soul is achieved, it is called self realization and that soul becomes purified and inner knowledgeable.
Tadartham Prakriya Kachit, Puranepi Nirupita,
Rishibhir Bahudha Prokta, Fal Mek Mabaahyataha.
Rishimunis (Saints) have achieved this self realization as per described in Sankhya Shastra. They have achieved by practical means and applying in their daily life. All Puranaas believe in one God and every thing is governed by one God only. By the knowledge of Sankhya Shastra, we get same fruits.
Atyaye Yoga Margohi, Tyagopi Mama Saivhi,
Yama Dayastu Kartavyaha, Siddhe Yoge Krutharthaa.
Paraa Shreyana Mokshastu, Dvidha Sopi Nirupayate,
Brahma Braahamana Taan Yaat, Stada Rupena Su Sevyate.
The salvation of soul favored by others (Gods) Brahmaji is already worshipped as Brahmanas by doing study of Vedas. Moreover, Brahmaji is generator of life, so he will not give exaltation to soul because it is reverse process of generation.
Te Sarvartha Na Chadyen, Shastran Kim Chidudeeritam,
Ataha Shivasch Vishnusch, Jagato Hita Karankou,
Vastunaha Sthiti Samhaarau, Karyan Shastra Pravartakau.
Brahmaaji never gives exaltation. He has created Shastra named Vaikhanasa related to exaltation. Therefore, for exaltation, Shiva and Vishnu are capable. Vishnu’s job is to operate and protect the world. Whereas, Shiva’s job is to destroy the world. Both are prominent and proficient in their work.
Brahmeiva Tadrusham Yasmat, Sarvatmak Tayoditau
For these reason only supreme power has created powers like Vishnu and Shiva. And these powers are called Gods and they are proficient in their defined work.
Nirdosh Purnagunataa, Tattchhaashtre Tayaha Krutaa,
Bhog Moksh Phale Daatun, Shaktan Dwavapi Yadyapi.
Bhogah Shiven Moksh Stu, Vishnu Neti Vinischayah,
Loke Pi Yat Prabhurbhunkte, Tann Yachhti Karhichit.
Shiva’s innocence and versatility for universe is described in "Pashupatshashtra" and for Vishnu it is described in "Naradpanchratra." Shiva and Vishnu both are capable to give worldly physical comforts and also exaltation of soul. But as a matter of fact, Shiva always gives worldly physical emetics and Vishnu always gives exaltation of soul. But there are some exceptions. If we think deeply, as in real world owners who are enjoying physical comforts will not allow their servants to enjoy same physical comforts. So applying this simple logic, Shiva always wants exaltation for himself so he will not give exaltation to his devotees, but he will give physical comfort for sure. It is reverse for Vishnu, that he likes physical comforts, so he will give exaltation of soul to his devotees.
Ati Priyay Tadapi, Diyate Kavachi Dev Hi,
Niya Tarth Pradanen, Tadi Yatvam Tada Shrayaha,
Pratyekam Sadhanam Chaitad, Dwitiyarthe Mahan Shramah.
As we understood ahead that every god is capable of giving exaltation and physical comforts but they will normally give what they do not want; but for very favorite devotees, they will give what they want. In other words Shiva will give exaltation of soul to his very favorite devotee and Vishnu will give physical comforts. But to do so Shiva and Vishnu has to go very great exertion.
Jivaha Swabhavto Dusta-Dosha Bhavaaya Sarvada,
Shravanaadi Tatah Premna, Savvam Karyam Hi Siddhyati,
Moksha Stu Sulabho, Vishnnor Bhogasch Shivat Stathaa.
Shri Vallabh draws our attention that human mind is faulty and immersed in worldly affairs by nature. To get freedom from all worldly affairs and achieve true happiness, one should perform nine fold devotion.
Nine fold devotions are:
1. To hear about Shri Krshna
2. To Praise the Shri Krshna
3. To remember Shri Krshna every second
4. To offer service in the lotus feet of Shri Krshna
5. Worship, devotion
6. A respectful bowing
7. Servitude
8. Friendship
9. Self dedication with love
By doing nine fold devotion, one can easily achieve happiness from Shiva and exaltation from Vishnu.
Samarpane Natmanohi, Tadiyatvam Bhaved Dhruvam,
Atadiya Tayaa Chapi, Kevalschet Samashritaha.
Those who dedicate self, wealth, family including wife and children etc. to Shri Krshna, always achieve best love and devotion from God. But those who have not achieved that devotion through self dedication and always surrender themselves to Shri Krshna also gets sublimation of soul towards God head.
Tadaa Shraya Tadiyatva-Buddh Yei Kinchit Samacharet,
Swadharm Manutishtthin Vai, Bhaar Dwaigunya Manyathaa.
In conclusion, to understand His divineness, we should accept total surrenderness towards Supreme Being, the Krshna. And we should perform our duties toward Him (nine fold devotion) and also we should perform worldly duties too. Failure to perform both duties we are doing double sin, and Krshna has to do extra to exalt those souls. and it takes longer for those souls to be exalted.
Eetyevam Kathitam Sarvam, Naiteej Gnene Brahmaha Punaha.
Thus, so far Shri Vallabh established the principles for life and we should understand it without doubt.
|| Shree Yamunaji ||
|| Shree Yamunaji ||
Three Forms of Shree Yamunaji:
In pushtimarg, two mothers are popular. One is Shree Yashodaji and the other is Shree Yamunaji. Shree Yamunaji is the mother of all pushti bhaktas. There are three forms of each element in this universe. These three forms are
- Adhidaivik: The divine form
- Adhyatmik: The divine attributes attached with it.
- Adhibhautik: The perceived form
- Adhidaivik: She is the Fourth patarani of Shree Krishna in Golokdham. This form always resides with Shree Krishna.
- Adhyatmik: Shree Yamunaji's nature and importance is, the one who, knowingly or unknowingly takes the divine water of Shree Yamunaji, all his sins gets destroyed, all obstacles coming in the way for Bhagwad seva will get destroyed etc.
- Adhibhautik: The River form of Shree Yamunaji that is flowing in Mathura and Shreemad Gokul.
In
reality, all these three forms are one and one only. The adhyatmik
form resides in the Adhidaivik form and the Adhibhautik form will
contain the Adhidaivik and adhyatmik form. Within the adhidaivik form,
one form may be a part incarnation or the full incarnation.
Kalindiji (of Dwarkaleela) and Shree Yamunaji:
The
Kalindiji of Dwarkaleela is the part incarnation of adhidaivik form of
Shree Yamunaji. The full incarnation of adhidaivik form of Shree
Yamunaji is in Vraj, where she is the fourth patarani of Shree Krishna.
Four Groups of Swaminijis:
There
are basically four Yuthas (Groups) of Shree Swaminijis of Shree
Krishna. The categorization is based on the divine attributes that each
Swaminiji have.
The four groups are described as below in sequence:
- Shree Radhikaji (Nityashiddha): Tamas bhav main
- Shree Chandravali: Rajas bhav main
- Shree Kumarikas: Satvik bhav main
- Shree Yamunaji: Nirguna bhav main
Thus, Shree Yamunaji is the leader of the Nirguna class of Shree Swaminijis
Appearance of Shree Yamunaji:
According
to the Yamunamahatmya canto of Padma Purana, the Rigveda, Yajurveda
and Samveda are also known as “adhitya”. “Aditya” is the another name
of purna purushottam. The adhibhautik swaroop of “aditya” is the Sun
(Surya) that we daily perceive. Shree Purna Purushottam is of inifinite
ras. This ras (anand) is itself Shree Yamunaji. Vedas also describe
that Shree Yamunaji appeared from the RAVI MANDAL. The Physical form of
Ravi mandal contains the Spiritual form (i.e. Adhyatmik Form) in the
form of Vedatrayi. This Spiritual form will contain the divine form
(Adhidaivik Form) i.e. Purna Purushottam. Shree yamunaji appeared from
this adhidaivik form of Ravi mandal.
Description of the swaroopa of Shree Yamunaji:
Shree Yamunaji is the divine form of pushti of Shree Krishna.
She is the bestower of all accomplishments of the devotional path of
pushti.
The adhidaivik form (i.e. divine form) of Shree Yamunaji is described as follows:
Shree
Yamunaji appeared from the left part of heart of Shree Krishna. Shree
Yamunaji always bears the age of 16 years in Golokdham. She is dark is
color, just like Shree Krishna. Shree Yamunaji, in summary, having the
same swaroop like Shree Krishna.
Divine attributes of Shree Yamunaji:
According
to Shree Yamunashtkaam created by Shree Mahaprabhuji, in praise of
Shree Yamunaji, Shree Yamunaji has attributes similar to those of
Bhagavan Shri Krishna.
- Shree Yamunaji is the bestower of all accomplishments of pushtimarg.
- Shree Yamunaji enhances the devotee's devotional in Shree Krishna.
- Shree Yamunaji destroyes all hindrances that come in between the pushti jives and Shri Krishna.
- Shree Yamunaji easily establishes the relation of divine being with Shri Krishna.
- Shree Yamunaji destroyes evil attributes that have entered into the divine being by the import of age of Kali.
- Just as the devotees of Vraj had obtained Shri Krishna's love by worshipping Shree Yamunaji, similarly Pushti-jivas too, can obtain Shri Krishna's love by reverently drinking its water and bathing into it.
- Shree Yamunaji is the bestower of divine body to pushti-being so as to make it suitable for the seva of Shri Krishna
- The touch of Shree Yamunaji's water is similar to that of Lord Shri Krishna
|| શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજીની ભારત પરિક્રમા ||
|| શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજીની ભારત પરિક્રમા ||
મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યજીએ તત્કાલીન ભારતના લોકમાનસમાં નવચેતના પ્રગટાવીને નષ્ટ થતી ભારતીય સંસ્કૃતિને પુનર્જીવિત કરી.
શ્રીમદ્
વલ્લભાચાર્યજીએ માતા ઇલ્લમાની આજ્ઞા લઈને ભારત પરિક્રમાનો પ્રારંભ કર્યો.
દસ વર્ષની બાળવયે માત્ર ધોતી ધારણ કરી ખુલ્લા પગે ચાલીને તેમને ભારતની
પરિક્રમા કરી હતી. તેમણે આખાય ભારતની ત્રણ વખત પરિક્રમા કરી. આ
પરિક્રમામાં તેમના જીવનનાં ૧૮ જેટલાં વર્ષો વ્યતીત થયાં છે. સંવત ૧૫૪૯માં
શ્રાવણ સુદ ત્રીજે ગોકુળમાં ગોવિંદ ઘાટ ઉપર શ્રીમદ્ ભગવદ્નો પ્રારંભ કર્યો.
આવા
સમયે ઠકુરાની ઘાટ ઉપર રાત્રિએ શ્રીજીબાવાએ સાક્ષાત્ દર્શન આપ્યા.
ઠાકોરજીએ શ્રીવલ્લભને આજ્ઞા કરી કે આપ જે જીવને મારા નામનું નિવેદન કરાવી
બ્રહ્નસંબંધ કરાવશો તે જીવનો હું અંગીકાર કરીશ અને તેના તેના બધા દોષો દૂર
કરીશ. શ્રી વલ્લભ જ્યાં જ્યાં પધાર્યા તે ભૂમિ મહાપ્રભુજીની બેઠક તરીકે
પ્રગટ થયેલી છે. જે વૈષ્ણવ સંપ્રદાયમાં છોટું વ્રજ ગણાય છે.
સોળમી
સદીમાં ઇસ્લામ ધર્મે ભારતમાં મૂળ ઘાલ્યાં હતાં. દિલ્હીના તખ્ત ઉપર
લોદીવંશના બાદશાહો રાજ્ય કરતા હતા. તે સમયે દેશમાં રાજકીય અંધાધૂંધી ફેલાઇ
હતી. રાજસત્તાના પલટા નીચે લોકો ત્રાહિમામ્ પોકારી ગયા હતા. હરક્ષણ
યુદ્ધના ભણકારાના આધારે લોકો જીવન જીવતા હતા. સ્ત્રીઓની સ્થિતિ કફોડી હતી.
વટાવ પ્રવૃત્તિએ માઝા મૂકી હતી. સ્ત્રીઓ માટે ઘરની બહાર નીકળવું સહીસલામત
ન હતું. પ્રજાનાં હૈયાં વિષાદમાં ઘેરાયેલાં હતાં. લોકોમાંથી જોમ, જુસ્સો,
વીરતા, ઓજસ બધું જ ખલાસ થઇ ગયું હતું. આડેધડ મંદિરોનો ધ્વંશ થતો હતો.
ધાર્મિક પરિસ્થિતિ અસ્થિર હતી. ધર્મનું હાર્દ ભુલાઇ ગયું હતું.
વૈદિક
વિચારધારાની ઇમારત ડગમગવા લાગી હતી. કેવળ બાહ્યાચાર, પાખંડ, વહેમ અને
અંધશ્રદ્ધાને પોષનારા અનેક નાના મોટા પંથોએ ધાર્મિક મૂલ્યોનો હ્રાસ
નોંતર્યો હતો. યજ્ઞયાગાદિ ક્રિયાઓ ઉપરથી લોકોનું મન ઊઠી ગયું હતું. જ્ઞાનની
સુફિયાણી વાતોથી લોકો વાજ આવી ગયા હતા. સર્વત્ર અધર્મનું સામ્રાજ્ય
ફેલાયેલું હતું. આવા અનાચાર, અત્યાચાર અને અંધાધૂંધીના કાળમાં ઇ.સ. ૧૪૭૯માં
સવંત ૧૫૩૫ના ચૈત્ર વદ એકાદશીના રોજ મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યનો જન્મ થયો હતો.
વૈદિક સંસ્કૃતિના પાયા
હચમચી ગયા હતા. તેને સ્થિર કરવાની આવશ્યકતા નિર્માણ થઇ હતી. તેવા નાજુક
સમયમાં જ્યારે સમાજ અધ:પતિત થયો હતો. મ્લેચ્છાક્રાંત થયો હતો ત્યારે
મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યે ધાર્મિક ભાવનાને સાચું રૂપ આપ્યું. અંધાધૂંધીના આવા
કાળમાં તેમણે સાચાં ઓજસ પાથયાઁ અને વૈષ્ણવ ધર્મને યોગ્ય દિશામાં વાળ્યો.
વૈદિક પરંપરા અને તત્વજ્ઞાનને સંપૂર્ણ પુષ્ટ કરતા શ્રીમદ્ ભાગવત ગ્રંથનો
આધાર લઇ ભક્તિનો આશ્રય લીધો અને જનમાનસને સ્પર્શી જાય તેવું ભાગવતનું
રસસિંચન કર્યું. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની લીલાઓનું અતિ મધુર રસપાન કરાવી વૈદિક
વિચારધારાને સ્થિર કરી અને ભક્તિમાર્ગનો ઉપદેશ આપી તેમણે પુષ્ટિમાર્ગની
સ્થાપના કરી.
અભ્યાસુ
દ્રષ્ટિથી વિચાર કરીશું તો જણાશે કે જ્ઞાન અને કર્મનો મહાપ્રભુ
વલ્લભાચાર્યે નિષેધ નથી કર્યો પરંતુ જ્ઞાનનિષ્ઠા અને કર્મનિષ્ઠાનું
સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ન રાખતાં તે બંને નિષ્ઠાઓને પ્રભુમાં યોજી છે. તેમના મત
મુજબ પ્રભુની સેવા માટે જે કાર્ય થાય તે સાચું કાર્ય અને પ્રભુના
માહાત્મ્યનું ખરું જ્ઞાન થાય તે સાચું જ્ઞાન.વલ્લભાચાર્યે કેવળ આદર્શો રજૂ
નથી કર્યા. કેવળ ભાવુક બનીને ભાવનાઓ વ્યક્ત નથી કરી, પરંતુ તેમણે જીવનની
વાસ્તવિકતાનું સચોટ વેધક દર્શન કરાવ્યું છે. જીવનની સાર્થકતાનો રાહ ચÃધ્યો
છે. તેમણે કેવળ વૈષ્ણવો માટે જ નહીં, પણ સમગ્ર માનવ જાતના કલ્યાણ માટે
જીવનનો સરળ રાહ ચÃધ્યો છે.
સમાજમાં
તથા ધર્મમાં પ્રવર્તતી હાનિકારક જૂની જડો ઉખેડીને તેની જગ્યાએ નવા બીજનું
રોપણ કરી નિસ્તેજ ચેતનાહીન બનેલી ધર્મવાટિકાને તેમણે સુંદર બનાવી.
વાસ્તવમાં તે માટે જ તેમનો જન્મ થયો હતો તેમ કહેવું અતિશયોક્તિભર્યું નહીં
ગણાય.ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને પણ પ્રભુ પ્રાપ્તિ થઇ શકે છે. તે માટે દેહદમન
અથવા સંન્યાસ લેવાની આવશ્યકતા નથી, તે મહાપ્રભુજીએ સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે.
ઇન્દ્રિય ઓનો પ્રભુની સેવામાં વિનિયોગ કરવાનો સુગમ રસ્તો તેમણે દેખાડ્યો.
પ્રભુ એ જ જીવનનું અંતિમ લક્ષ્ય હોવાથી, બધી શક્તિઓને પ્રભુ તરફ વાળવી જોઇએ
એવી સમજ તેમણે પ્રચલિત કરી.
હજારો
લોકોને તેમણે ઇશ્વરાભિમુખ કરી તેમના જીવન સુધાર્યાં. સ્ત્રીઓ અને શુદ્રો
માટે બંધ થયેલાં ભગવદ્ પ્રાપ્તિનાં દ્વાર ખુલ્લાં કરી સંસારના ત્રિવિધ
તાપથી તપ્ત થયેલા પીડિત, શોષિત, કચડાયેલા સમાજને તેમણે પડખે લીધો. વ્યક્તિ
જીવનમાં અને સમિષ્ટમાં અનેક પ્રવૃત્તિઓ અથવા જે કંઇ બધું થતું રહ્યું છે
તે આનંદમય પ્રભુની ક્રીડાપાત્ર છે. એ સમજાવી તેમણે ઉપનિષદનું તત્વજ્ઞાન
જનમાનસ સુધી પહોંચાડ્યું.
તત્કાલીન ભારતની અવદશા એ પાનખર જેવી હતી. તેમાં મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યનું પ્રગટ થવું એ વસંતની પધરામણી સમું હતું. તેમણે પ્રજાનાં જીવનમૂલ્યોમાં પ્રાણ પૂરી નવચેતના પ્રગટ કરી. સૈકાઓથી નશ્વિેતન થયેલા લોકમાનસમાં ચેતના પ્રગટાવી હિન્દુસ્તાનને નવા આદર્શો આપ્યા. નવી ભાવનાઓ જગાડી, નષ્ટ થતી ભારતીય સંસ્કૃતિને પુનર્જીવિત કરી.
મહાપ્રભુના સિદ્ધાંત માટે, તેમની વિચારધારા માટે ટૂંકમાં કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે
એકં શાસ્ત્રં દેવકીપુત્રગીતમ્
એકો દેવો દેવકીપુત્ર એવ|
મંત્રોડપ્યેકસ્તસ્યનામાનિ યાનિ
કમૉપ્યેકં તસ્ય દેવસ્થ સેવા ||
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના મુખારવિંદથી ગાયેલી શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા એ જ એક શાસ્ત્ર છે. દેવકીપુત્ર શ્રીકૃષ્ણ એ જ એક દેવ છે. મંત્ર પણ એક જ અને તે તેનું નામ સ્મરણ (શ્રીકૃષ્ણ શરણં મમ:) અને શ્રીકૃષ્ણની સેવા એ જ એક ખરું કર્મ છે.મહાપ્રભુજીના ભગવદ્ભક્તિના પ્રચારથી તાંત્રિક કર્મ અને શુષ્ક જ્ઞાનના ભાર નીચે દબાયેલા તત્કાલીન જનમાનસને ધર્મનો સાચો રાહ સાંપડ્યો. જનમાનસમાં ભાગવત ધર્મનું અમીસિંચન થયું. અંધાધૂંધીના એ યુગમાં હિન્દુ ધર્મ અને વૈદિક સંસ્કૃતિનો એક નવો અધ્યાય તેમણે શરૂ કર્યો. લોકોના એ હૃદયસમ્રાટ બન્યા અને લોકોએ તેમને પ્રભુ નહીં, મહાપ્રભુ તરીકે બિરદાવ્યા.
મહાપ્રભુજી વલ્લભાચાર્યનો જન્મ દિવસ છે ત્યારે બુદ્ધિશાળી પુષ્ટિમાર્ગીઓનું એ વિશેષ કર્તવ્ય છે કે જ્યારે સમાજ ભોગાકાંત બન્યો છે અને પુષ્ટિમાર્ગમાં જે કોઇ વિકૃતિઓ આવી ગઇ છે તેથી પુષ્ટિમાર્ગથી અલપિ્ત ન રહેતા મહાપ્રભુજીની વિચારધારાને બુદ્ધિપૂર્વક સમજી લઇ પુષ્ટિમાર્ગને યોગ્ય દિશામાં વાળવો જોઇએ. એ કાળની તાતી જરૂરિયાત છે.
|| શ્રી કૃષ્ણ શરણં મમ:||તત્કાલીન ભારતની અવદશા એ પાનખર જેવી હતી. તેમાં મહાપ્રભુ વલ્લભાચાર્યનું પ્રગટ થવું એ વસંતની પધરામણી સમું હતું. તેમણે પ્રજાનાં જીવનમૂલ્યોમાં પ્રાણ પૂરી નવચેતના પ્રગટ કરી. સૈકાઓથી નશ્વિેતન થયેલા લોકમાનસમાં ચેતના પ્રગટાવી હિન્દુસ્તાનને નવા આદર્શો આપ્યા. નવી ભાવનાઓ જગાડી, નષ્ટ થતી ભારતીય સંસ્કૃતિને પુનર્જીવિત કરી.
મહાપ્રભુના સિદ્ધાંત માટે, તેમની વિચારધારા માટે ટૂંકમાં કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે
એકં શાસ્ત્રં દેવકીપુત્રગીતમ્
એકો દેવો દેવકીપુત્ર એવ|
મંત્રોડપ્યેકસ્તસ્યનામાનિ યાનિ
કમૉપ્યેકં તસ્ય દેવસ્થ સેવા ||
ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના મુખારવિંદથી ગાયેલી શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા એ જ એક શાસ્ત્ર છે. દેવકીપુત્ર શ્રીકૃષ્ણ એ જ એક દેવ છે. મંત્ર પણ એક જ અને તે તેનું નામ સ્મરણ (શ્રીકૃષ્ણ શરણં મમ:) અને શ્રીકૃષ્ણની સેવા એ જ એક ખરું કર્મ છે.મહાપ્રભુજીના ભગવદ્ભક્તિના પ્રચારથી તાંત્રિક કર્મ અને શુષ્ક જ્ઞાનના ભાર નીચે દબાયેલા તત્કાલીન જનમાનસને ધર્મનો સાચો રાહ સાંપડ્યો. જનમાનસમાં ભાગવત ધર્મનું અમીસિંચન થયું. અંધાધૂંધીના એ યુગમાં હિન્દુ ધર્મ અને વૈદિક સંસ્કૃતિનો એક નવો અધ્યાય તેમણે શરૂ કર્યો. લોકોના એ હૃદયસમ્રાટ બન્યા અને લોકોએ તેમને પ્રભુ નહીં, મહાપ્રભુ તરીકે બિરદાવ્યા.
મહાપ્રભુજી વલ્લભાચાર્યનો જન્મ દિવસ છે ત્યારે બુદ્ધિશાળી પુષ્ટિમાર્ગીઓનું એ વિશેષ કર્તવ્ય છે કે જ્યારે સમાજ ભોગાકાંત બન્યો છે અને પુષ્ટિમાર્ગમાં જે કોઇ વિકૃતિઓ આવી ગઇ છે તેથી પુષ્ટિમાર્ગથી અલપિ્ત ન રહેતા મહાપ્રભુજીની વિચારધારાને બુદ્ધિપૂર્વક સમજી લઇ પુષ્ટિમાર્ગને યોગ્ય દિશામાં વાળવો જોઇએ. એ કાળની તાતી જરૂરિયાત છે.
|| श्रीनाथजी स्वरूप भावना || Shrinathji Swarup Bhavna ||
|| श्रीनाथजी स्वरूप भावना ||
 |
| Shrinathji Swarup Bhavna |
श्रीनाथजी
निकुंज के द्वार पर स्थित भगवान् श्रीकृष्ण का साक्षात् स्वरूप है। आप
अपना वाम (बायाँ) श्रीहस्त ऊपर उठाकर अपने भक्तों को अपने पास बुला रहे
है। मानों आप श्री कह रहे है। - ''मेरे परम प्रिय! हजारों वर्षो से तुम
मुझसे बिछुड़ गये हों। मुझे तुम्हारे बिना सुहाता नहीं है। आओ मेरे निकट
आओं और लीला का रस लो। ''प्रभु वाम अंग पुष्टि रूप है। वाम श्रीहस्त
उठाकर भक्तों को पुकारने का तात्पर्य है कि प्रभु अपने पुष्टि भक्तों की
पात्रता, योग्यता-अयोग्यता का विचार नहीं करते और न उनसे भगवत्प्राप्ति
के शास्त्रों में कहे गये साधनों की अपेक्षा ही करते है। वे तो निःसाधन
जनो पर कृपा कर उन्हे टेर रहे है। श्रीहस्त ऊँचा उठाकर यह भी संकेत कर
रहे है कि जिस लील-रस का पान करने के लिए वे भक्तों को आमंत्रित कर रहे
है, वह सांसारिक विषयों के लौकिक आनन्द और ब्रह्मानन्द से ऊपर उठाकर भक्त
को भजनानन्द में मग्न करना चाहते है।परम प्रभु श्रीनाथजी का स्वरूप
दिव्य सौन्दर्य का भंडार और माधुर्य की निधि है। मधुराधिपती श्रीनाथजी का
सब कुछ मधुर ही मधुर है। अपने सौन्दर्य एवं माधुर्य से भक्तों को वे ऐसा
आकर्षित कर लेते हैं कि भक्त प्रपंच को भूलकर देह-गेह-संबंधीजन-जगत् सभी
को भुलाकर प्रभु में ही रम जाता है, उन्ही में पूरी तरह निरूद्ध हो जाता
है। यही तो हैं प्रभु का भक्तों के मन को अपनी मुट्ठी बाँधना। वास्तव में
प्रभु अपने भक्तों के मन को मुट्ठी में केद नहीं करते वे तो प्रभु-प्रेम
से भरे भक्त-मन रूपी बहुमूल्य रत्नों को अपनी मुट्ठी में सहेज कर रखते
है। इसी कारण श्रीनाथजी दक्षिण (दाहिने) श्रीहस्त की मुट्ठी बाँधकर अपनी
कटि पर रखकर निश्चिन्त खडे़ है। दाहिना श्रीहस्त प्रभु की अनुकूलता का
द्योतक है। यह प्रभु की चातुरी श्रीनाथजी के स्वरूप में प्रत्यक्ष
दृष्टिगोचर होती है। प्रभु श्रीनाथजी नृत्य की मुद्रा में खडे है। यह
आत्मस्वरूप गोपियों के साथ प्रभु के आत्मरमण की, रासलीला की भावनीय
मुद्रा है। रासरस ही परम रस है, परम फल है। प्रभु भक्तों को वही देना
चाहते है।
पुष्टिमार्ग के सर्वस्व प्रभु श्रीनाथजी के स्वरूप का वर्णन 'अणुभाष्य -प्रकाश-रश्मि' में किया गया हैं-'उक्षिप्तहस्तपुरूषो भक्तमाकारयत्युत'
दक्षिणेन करेणासौ मुष्ठीकृत्य मनांसिनः ।
वाम कर समुद्धृत्य निहनुते पश्य चातुरीम्॥
इसी भाव का शब्दांकन एक पद में सुन्दर ढंग से किया हैः-
देक्ष्यो री मै श्याम स्वरूप।
वाम भुजा ऊँचे कर गिरिधर,
दक्षिण कर कटि धरत अनूप।
मुष्टिका बाँध अंगुष्ट दिखावत,
सन्मुख दृष्टि सुहाई।
चरण कमल युगल सम धरके,
कुंज द्वार मन लाई।
अतिरहस्य निकुंज की लीला,
हृदय स्मरण कीजै।
'द्वारकेश' मन-वचन-अगोचर,
चरण-कमल चित दीजै॥
श्रीनाथजी
के मस्तक पर जूडा है, मानों श्री स्वामिनीजी ने प्रभु के केश सँवार कर
जूडें के रूप में बाँध दिये है। कर्ण और नासिका में माता यशोदा के द्वारा
कर्ण-छेदन-संस्कार के समय करवाये गये छेद हैं। आप श्रीकंठ में एक पतली
सी माला 'कंठसिरी' धारण किए हुए है। कटि पर प्रभु ने 'तनिया' (छोटा
वस्त्र) धारण कर रखा है। घुटने से नीचे तक लटकने वाली 'तनमाला' भी प्रभु
ने धारण कर रखी है। आपके श्रीहस्त में कड़े है, जिन्हे मानों
श्रीस्वामिनीजी ने प्रेमपूर्वक पहनाया है। निकुंजनायक श्री नाथजी का यह
स्वरूप किशोरावस्था का है। प्रभु श्री कृष्ण मूलतः श्यामवर्ण है। श्रृंगार
रस का वर्ण श्याम ही है। प्रभु श्रीनाथजी तो श्रृंगार रस, परम प्रेम रूप
है। वही मानों उनके स्वरूप में उमडा पड़ रहा है। अतः आपश्री का श्यामवर्ण
होना स्वभाविक है किन्तु श्रीनाथजी के स्वरूप में एक विशेषता यह है कि
उनके स्वरूप में भक्तों के प्रति जो अनुराग उमड़ता है इसलिए उनकी श्यामता
मे अनुराग की लालिमा भी झलकती है। इसी कारण श्रीनाथजी का स्वरूप
लालिमायुक्त श्यामवर्ण का है। प्रभु की दृष्टि सम्मुख और किचिंत नीचे की ओर
है क्योंकि वे शरणागत भक्तो पर स्नेहमयी कृपापूर्ण दृष्टि डाल रहे है।
प्रभु श्रीनाथजी की यह अनुग्रहयुक्त दृष्टि ही तो पुष्टिभक्तों का सर्वस्व
है।
मारा घटमां बिराजता श्रीनाथजी
मारा घटमां बिराजता श्रीनाथजी मारा घटमां बिराजता श्रीनाथजी, यमुनाजी,
महाप्रभुजी
मारु मनडुं छे गोकुळ वनरावन मारा तनना आंगणियामां तुलसीनां
वन मारा प्राण जीवन….मारा घटमां.
मारा आतमना आंगणे श्रीमहाकृष्णजी
मारी आंखो दीसे गिरिधारी रे धारी मारु
तन मन गयुं छे जेने वारी रे वारी
हे मारा श्याम मुरारि…..मारा घटमां.
हे मारा प्राण थकी मने वैष्णव
व्हाला नित्य करता श्रीनाथजीने काला रे वाला
में तो वल्लभ प्रभुजीनां
कीधां छे दर्शन मारुं मोही लीधुं
मन…..मारा घटमां.
हुं तो नित्य विठ्ठल वरनी सेवा रे करुं हुं तो आठे
समा केरी झांखी रे करुं
में तो चितडुं श्रीनाथजीने चरणे धर्युं जीवन सफळ
कर्युं … मारा घटमां.
में तो पुष्टि रे मारग केरो संग रे साध्यो मने
धोळ किर्तन केरो रंग रे लाग्यो
में तो लालानी लाली केरो रंग रे मांग्यो
हीरलो हाथ लाग्यो … मारा घटमां.
आवो जीवनमां ल्हावो फरी कदी ना मळे
वारे वारे मानवदेह फरी न मळे फेरो
लख रे चोर्यासीनो मारो रे फळे मने मोहन
मळे … मारा घटमां.
मारी अंत समय केरी सुणो रे अरजी लेजो शरणोमां
श्रीजीबावा दया रे करी
मने तेडां रे यम केरां कदी न आवे मारो नाथ तेडावे …
मारा घटमां.
Krishnavtar Shri Dwarkadhish || કૃષ્ણ અવતાર - શ્રી દ્વારકાધીશ ||
કૃષ્ણ અવતાર - આમ દ્વારકાધીશ કહેવાયા શ્રી દ્વારકાધીશ બન્યા
શ્રી
કૃષ્ણ દ્વારકાધીશ કઈ રીતે બન્યા તે હકીકત જાણવા જેવી છે. કંસના સસરા
જરાસંઘે મથુરા પર ૧૭ હુમલા કર્યા. શ્રી કૃષ્ણની આગેવાની હેઠળ મથુરાવાસીઓએ
આ દરેક આક્રમણનો અડગ રહીને સામનો કર્યો. શ્રી કૃષ્ણને એ વાતનો ખ્યાલ
આવી ગયો કે હંસ અને ધિમક જરાસંઘની મુખ્ય તાકાત છે. પોતાની દીર્ઘદ્રષ્ટિ
વાપરી શ્રી કૃષ્ણે આ બન્નેને મારી નખાવ્યા. આ બન્નેના મોતથી જરાસંઘનો
આત્મવિશ્વાસ ડગી ગયો અને તેનું સૈન્ય ડઘાઈ ગયું.
 |
| Shree Dwarkadhish |
|પરંતુ
જરાસંઘે હિંમત કરી ફરી એક વખત મથુરા પર હુમલો કર્યો. આ સમયે યાદવસભાના
વિક્રાડુએ કૃષ્ણને કડવું સત્ય જણાવ્યું, “કૃષ્ણ અમને તમારા પ્રત્યે
અનન્ય પ્રેમ છે. આપના ઋણ અમે ચૂકવી શકીએ તેમ નથી. આ આક્રમણ આપને કારણે જ થઈ
રહ્યા છે. મથુરાના લોકો પરેશાન થઈ ગયા છે. અહીં લોકોનો વિકાસ રુંધાઈ
રહ્યો છે. આ સમયે વધુ એક આક્રમણનો ભય લોકોને સતાવી રહ્યો છે. આ સંજોગોમાં
લોકોની શાંતિ ખાતર આપ અમને છોડી જતા રહો. આપના હિતેચ્છુ લાગણીના આવેશમાં
આપની પાછળ ઘેલા થઈ શકશે નહીં. આપના ભક્ત તરીકે હું આપને આ વિનંતી કરી
રહ્યો છું.” આ શબ્દો સાંભળી સમગ્ર યાદવસભામાં સન્નાટો છવાઈ ગયો
વિક્રાડુના આ સુચનને શ્રી કૃષ્ણના પિતા વાસુદેવે ટેકો આપ્યો. શ્રી
કૃષ્ણને પરિસ્થિતિની ગંભીરતા સમજાતા તેમણે મથુરા છોડવાનું નક્કી કર્યું.
તેમણે યાદવોને જણાવ્યું કે મેં તમને સંસ્કૃતિનું જ્ઞાન આપ્યું છે. એ
મુજબ જીવનનું આચરણ રાખશો, હું મથુરા છોડી દ્વારકા જઈ રહ્યો છું. ત્યાર
બાદ ગિરનાર પર્વત ઓળંગી શ્રી કૃષ્ણએ પ્રભાસ પાટણ (હવે, સોમનાથ)ની નજીક
દ્વારકા નગરીની (સુવર્ણ નગરી દ્વારકા) સ્થાપના કરી. દ્વારકા આવ્યા પછી
પણ ધર્મને પાયામાં રાખીને રાજ્ય સ્થાપવાનો તેમનો મુખ્ય ઉદેશ રહ્યો.
તેમણે દ્વારકાને ધર્મને આધારિત રાજ્ય તરીકે પ્રસ્થાપિત કર્યું. દ્વારકાની
ખ્યાતિ ધર્મરાજ્ય તરીકે ઠેર-ઠેર પ્રસરી અને આમ, દ્વારકાના રાજા તરીકે
તેઓ ‘‘શ્રી દ્વારકધીશ‘‘ તરીકે ઓળખાયા. શ્રી કૃષ્ણના જીવનનું મહત્વ
સમકાલીન નહીં પણ સર્વકાલીન રહ્યું છે. આથી જ આજે ૫૦૦૦ વર્ષ પછી માત્ર
વૈષ્ણવો (વિષ્ણુ અને શ્રી કૃષ્ણના ભક્તો) જ નહીં પરંતુ દરેક લોકો
દ્વારા કૃષ્ણજન્મ ઉજવવામાં આવે છે. તેમની જીવનશૈલી દરેક સમયે અડીખમ રહી
શકી છે
Shri Giriraj Parikrama
Shri Giriraj Parikrama
Shri Krishna was the first to do the poojan and parikrama of Shri Girirajji.Shri Mahprabhuji & Shri Gusainji had done the same by offering milk to Shri Girirajji as part of his poojan.The vaishnavas also follow the same procedure to this day and do the parikrama (circumnavigate) of Shri Girirajji.The parikrama can be done in 3 ways :
- On foot : The vaishnavas do the parkrama barefoot, singing kirtans and reciting the Ashtakshar mantra.
- Doodh dhara : In this type also the vaishanvas walk barefoot but they carry a small pot which is filled with milk.A very small hole is done at the base of this pot so that a stream of milk is continuously falling while the parikrama is being done.
- Dandvati : This parikrama is not done on foot but it is done by doing sashtang dandvat (prostrate) along the whole path of the parkirama.This hard parikrama is completed in 10-15 days time.
Three different routes of the Giriraj Parikrama
The path of the giriraj parikrama can be varied according to ones strength.It has three different routes.The more the distance the more are the spots of Shri Krishna's leelas are seen.The different routes are as follows:- Saat-kosi Parikrama(generally prefferred route) : The distance is seven kos (21 kms).The route of this parikrama is from Mukharvind (Jatipura) - Govardhan village - Mansi Ganga - Udhav kund - Radha kund - Anyuar village - Govind kund - Poochri village - Surabhi kund - back to Mukharvind.
- Panch-kosi Parikrama
: The distance is five kos (15kms).This route goes straight from Govardhan village to Anyuar village, skipping Radha kund on the way.
- Nav-kosi Parikrama :The distance is nine kos (27 kms).In this route Chandra sarovar is added to the route after Govardhan village is crossed.
Subscribe to:
Posts (Atom)